İşletmelerde Kuruluş Yeri Seçimi

Kuruluş Yeri Üçgeni​

 

Karma Tam Sayılı Programlama Modeli​

Kullanım Alanları;​

1. Teçhizat kullanımı planlamalarında​
2. Atölyelerde iş dağıtım problemlerinin çözümünde ,​
3.  Ulaştırma ve lojistik problemlerinin çözümünde,​
4.  Atama problemlerinin çözümünde,​
5. Personel çizelgelemede,​
6. Portföy seçimi problemlerinde​
7. Yap-Yapma sorunlarının çözümünde​
8. Havaalanlarında uçak çizelgelemeleri, orman yangın kule yeri tespitleri vb. birçok alanda kullanılmaktadır.

Doğrusal Programlama Modeli​

Her hangi bir işletmenin sahip olduğu bütçe, makine, işgücü ve malzeme gibi sınırlı kaynakların, azami değer ve katkı sağlayacak şekilde, optimal dağıtımında yöneticiye yardımcı olan bir karar verme tekniğidir. DP etkili bir çözüm tekniği olan Simplex yöntemi ile beraber, 1947yılında George Dantzig tarafından geliştirilmiştir. Bu tarihten itibaren bankacılık, eğitim, petrol endüstrisi, taşımacılık, ziraat ve ormancılık gibi çeşitli alanlarda optimizasyon problemlerinin çözümünde başarıyla kullanılmıştır.​

Ulaştırma Modeli​

Ulaştırma modeli, doğrusal programlama modellerinin özel bir türüdür. Bu tip modellerin amacı, bir işletmenin belirli bir kapasitedeki üretim merkezlerinden belirli bir talebi olan tüketim merkezlerine göndereceği üretim işlemi tamamlanmış mal ve hizmetlerin, talebi karşılayacak miktar ve nitelikte toplam ulaştırma maliyetini minimum yapacak biçimde gönderilmesini sağlamaktır.​

Bir ulaştırma modelinin kurulabilmesi için gerekli koşullar:​

 Belirli bölgelerden (fabrika, depo) belirli bölgelere (depo, mağaza) gönderilecek ürünler aynı olmalı.​

 Üretim merkezlerinden tüketim merkezlerine gönderilen ürün tekrar üretim merkezlerine iade edilmemeli (Üretim-tüketim merkezi arasında nakil olmamalı).​

 Üretim merkezlerinin toplam kapasitesi, tüketim merkezlerinin toplam talep miktarına eşit olmalı (Tutarlılık/denge koşulu).​

 Taşıma maliyeti birim başına sabittir. Yani, maliyet fonksiyonu birinci dereceden ve doğrusaldır.

Dinamik Programlama Modeli​

Sorun her aşamada bir karar alınacak şekilde aşamalara bölünebilir​

 Her aşamanın kendisi ile ilgili durumları vardır.​

 Herhangi bir aşamada seçilen karar mevcut aşamadaki durumun bir sonraki aşamadaki duruma nasıl dönüştüğünü tanımlar​

 Mevcut durum verildiğinde, geri kalan aşamalar için geçerli en iyi karar önceden erişilen durumlara veya önceden seçilen kararlara dayanmamalıdır​

 Sorundaki durumlar T aşamadan birine sınıflandırılmışsa; t, t+1,…,T aşamaları boyunca kazanılan ödül veya maliyetleri, t+1, t+2,…, T aşamalarında kazanılan ödül veya maliyetler ile ilişkilendiren bir yineleme vardır.

En Uygun Kuruluş Yeri Seçiminde Karşılaştırmalı Yöntemler​

Faktör Karşılaştırma ve Puanlama Yöntemi​: Faktör karşılaştırma, birkaç faktöre dayalı iş içeriği ölçüm yöntemlerinden göreceli olarak daha ayrıntılı bir yöntemdir. İyi tanımlanmış herhangi bir faktör yöntem içerisinde kullanılabilir. 

Maliyetleri Karşılaştırma Yöntemi​: Maliyet kalemleri ve yüklerinin karşılaştırılmasına dayanır.​

Kârlılıkları Karşılaştırma Yöntemi: Karşılaştırma kriteri olarak kâr/sermaye denklemini esas alır.​

Yatırım Kararlarını Değerlendirme ve Karar Verme Yöntemleri ​

Yatırımın İç Karlılığı Oranı (Internal Rate of Return) Yöntemi​

Bir yüzde oran olarak faiz oranları ile doğrudan karşılaştırılabilen bir karlılık ölçütüdür. Farklı yatırım fırsatlarını karşılaştırmak için kullanılır. İçsel verim oranı, net bugünkü değeri sıfırlayacak şekilde bir indirim yüzdesi oranı kullanarak hesaplanmaktadır. Bir bilgisayar programı yada Microsoft Excel  kullanılarak kolaylıkla hesaplanabilir.​Projeye yapılacak harcamalarla, getirileri arasında yapılan matematiksel işlemlerle (öncekilerine göre biraz daha kompleks) yüzdeli bir değer bularak, projenin getirisi analiz edilir.​ İç verim oranının  0,22 olarak bulunması projenin zaman içinde %22 oranında kazandıracağının göstergesidir.​

Proje seçiminde “iç verim oranı” büyük olan projenin seçilmesi doğru olacaktır.

Geri Ödeme Süresi Yöntemi​

Geri ödeme süresi terimi, bir yatırımın maliyetinin geri kazanılması için geçen süreyi ifade eder. Basitçe ifade etmek gerekirse, bir yatırımın başabaş noktasına ulaştığı süredir.​ Kişiler ve şirketler paralarını çoğunlukla geri ödeme almak için yatırırlar, bu nedenle geri ödeme süresi çok önemlidir. Özünde, bir yatırımın geri dönüşü ne kadar kısa olursa o kadar çekici hale gelir. Geri ödeme süresinin belirlenmesi herkes için yararlıdır ve ilk yatırımın ortalama nakit akışlarına bölünmesiyle yapılabilir.

Net Bugünkü Değer (Net Present Value) Yöntemi ​

Bu yöntemde yatırım yapılacak projenin nakit akışları paranın zaman değerine göre değerlenir.​

Paranın zaman değeri hesaplanırken işletmenin yatırımdan beklediği getiri oranı göz önüne alınır. Yapılan yatırım harcamaları nakit çıkışı gerektirdiği için negatif, kazançlar ise pozitif alındığı için bir net sonuç verecektir. Net sonuç negatif ise yatırım projesi yapılamaz negatif dışı bir sonuç verirse yapılabilir kararı doğurur. Net bugünkü değer şu formülle hesaplanır:

 

Kuruluş Yeri Faktörleri​

A. HAMMADDE​

Üretilen ürünün maliyetlerini etkileyen en önemli kalemlerden biridir. Hammaddenin yoğun olarak bulunduğu yerler, hammadde maliyetlerini düşürür. Bu giderlerin yüksek olması, işletmenin rekabet gücünü olumsuz yönde etkiler.

Hammaddeler çabuk bozulan tarımsal ürünler ise, tarımsal gıda sektöründeki işletmeler, bu ürünlerin bol yetiştiği yerlerde kurulmalıdır.( Konserve, meyve suyu, dondurulmuş sebze işletmeleri)​

Hammaddesinin taşınması özel ve pahalı ambalajlar gerektiren hammaddeleri işleyecek işletmelerin kuruluş yeri hammadde kaynaklarına yakın olmalıdır. (et, süt, meyve ve sebze isleyen işletmeler) 

Özellikle kömür ve demir çelik gibi sanayi yatırımları ve petrol doğalgaz gibi likit hammaddelere ait yatırımların, kaynağa yakın yerlerde yapılması taşıma maliyetlerini önemli ölçüde düşürür.​İşletme, hammaddelerin işlenmesinden sonra, elde edilen yarı mamulleri kullanarak üretim yapacak ise, bu yarı mamullerin üretildiği üretim alanlarına yakın olmak önem kazanır

B. PAZAR​

Tüketici nüfusun artması durumunda pazara yakınlık önemli bir faktördür. ​

Pazarın büyüme olanakları, fırsat ve tehditlerdir. Bu durumda SWOT Analizi ile pazarın kuvvetli ve zayıf yönleri, fırsat ve tehditleri belirlenir ve ona göre yatırım kararı verilir.

C. ENERJI VE SU KAYNAKLARI​

Üretimde kullanılacak enerji türünün; elektrik, petrol, nükleer veya kömür olmasına göre enerji ihtiyacı, işletmenin kuruluş yerinin seçiminde belirleyici olur. ​

Enerji kaynağı olarak petrol ve kömür kullanan işyerleri petrol rafinelerine ve kömür ocaklarına yakın bölgelerde kurulur.

D. IKLIM KOŞULLARI​

​İklim koşulları çalışanların sağlığını, performansını, verimliliğini ve etkinliğini önemli ölçüde etkiler. işyerinde işi, nemlilik, ses ve gürültü düzeyleri gibi ergonomik faktörler, kuruluş yeri faktörü olarak göz önünde bulundurulmalıdır.​ İklim koşulları, üretimi yapılacak ürüne göre dikkate alınmalıdır.

E. ULAŞIM IMKANLARI​

Taşıma maliyetleri, hem işletmenin ihtiyaç  duyduğu girdilerin maliyetleri, hem de üretilen malları tüketicilere ulaştırma maliyetlerini etkilediği için ulaşım imkanları çok önemli bir kuruluş yeri faktörüdür.​ Taşıma maliyetlerini belirleyen faktörler; yolun uzaklığı, taşınan malın özellikleri, nakliye araçlarının durumu gibi faktörlerdir.

Yan mamul ve mamullerin taşınmasında demiryolundan yararlanılması, birim maliyetlerde büyük avantajlar sağlamaktadır.​ Limanlara ve otoyollara yakınlık gibi, deniz ve karayolu bakımından da alternatif ulaşım imkânlarının bulunması, işletmelere rekabet üstünlüğü sağlar.

F. İŞGÜCÜ​

İşgücünün önemi tartışılmazdır.​ Bütün üretim faktörlerini bir araya getirerek yatırımı gerçekleştiren girişimci, işgücü kapsamında değerlendirildiği gibi, bilgiyi ve teknolojiyi üretip kullanan yine işgücüdür.

G. TEŞVİKLER VE ALTYAPI​

Hükümetlerin uyguladığı vergi, resim ve harçlar ve bunların teşvik oranları işyeri seçimini etkiler.​ Vergi indirimleri, SSK prim oranları, indirim ve muafiyet oranları, düşük faizli yatırım kredilerinden yararlanma imkanları gibi

H. SOSYAL VE KÜLTÜREL İMKANLAR​

Yöneticiler ve çalışanlar için ücret kadar önemli bir faktördür.​

ı. Yardımcı hizmetlerden yararlanma olanakları​: Bu tür hizmetler genellikle bürokratik işlemlerle, satış sonrası hizmetleri kapsar.​ Yardımcı hizmetler ya örgüt içinden karşılanır, ya da dışarıda bu işleri meslek edinmiş kişiler tarafından karşılanır.

 Kuruluş yerinde dikkate alınacak yardımcı hizmet faktörleri:​

• Danışmanlık​
• Taşıma​
• Bakım ve Onarım​
• Araştırma ve Geliştirme​
• Bilgi İşlem​
• Hukuk ve Vergi Danışmanlığı​
• Sigortacılık ve Reklamcılık​
• Bankacılık gibi hizmetler

Organize Sanayi Bölgeleri​

Işletmelerin belli bir bölgede topluca faaliyette bulunmaları, alt yapı olanaklarından daha duşük maliyetle yararlanmalarını sağlar. ​ Organize Sanayi Bolgeleri ve Küçük Sanayi Siteleri, elektrik, yol, su, kanalizasyon, haberleşme, banka, postane, ilk yardım istasyonu, eğitim ve araştırma merkezleri, destek hizmeti gibi olanaklara sahip olan ve işletmelere uygun işyeri sağlayan yerlerdir.

• Alt yapısı hazır ucuz arsa olanağı​
• Arsa bedelini taksitle ödeme kolaylığı​
• Başka sanayi kuruluşları ile kolayca iletişim kurabilme​
• Yapı ruhsatı harcı istisnası​
• Yapı kullanma izin harcı istisnası​
• Beş yıl süreyle (değişebilir) emlak vergisi muafiyeti​
• Her yıl teşvik kararnameleri ile getirilen ek ayrıcalıklar (yatırım indirimi, gümrük vergisi muafiyeti, fonun daha düsuk oranda alınmasi gibi).

Küçük Sanayi Siteleri (KSS)​

Küçük Sanayi Siteleri, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının görüşü alınarak seçilen ve planlanan yerlerde, küçük sanayiciler için yol, su, elektrik gibi alt yapı tesisleri ile genel hizmetleri karşılamaya yetecek ortak idari ve sosyal tesisleri içeren işyerleridir​ KSS, kent içinde dağınık şekilde yerleşmiş ve elverişsiz çalışma koşulları altında çalışan yapımcı ve onarıcı küçük sanayicileri çagdaş ve düzenli işyerine kavuşturmak amacıyla kurulur.

KSS’leri sanayicilerin çalışma koşullarını iyileştirip, aralarında dayanışma ve eşgüdümü geliştirerek, ihtiyaçlarının daha kolay görmelerini sağlar​KSS’leri, işyerlerine yeni teknolojilerin girmesini sağlayarak, ana sanayi yan sanayi ilişkilerinin geliştirilmesini saglayarak, benzer işkollarında çalışan küçük işletmeleri ayni yerde toplayarak işletmelerin daha verimli ve etkin çalışmalarının altyapısını oluşturur.

 Teknoparklar​

Teknopark kavramı yerine; araştırma parkı, teknoloji parkı, ileri teknoloji merkezi, teknopol, bilim merkezi, teknopolis, bilim parkı gibi terimler kullanılmakta.​​İngiliz Teknoparklar Birligi’ne göre teknopark:​Bilim, teknoloji ve Ar Ge kuruluşlarının, geniş, bir arazi üzerinde kurulu binalarda faaliyet gösterdiği bir yerleşim merkezidir.

Uluslararası Bilim Parkları Birligi (IASP)’nin tanımına göre:​Yüksek ve ileri teknoloji kullanan yada teknolojilere yönelik firmaların, üniversitelerin olanaklarından yararlanarak teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüşturmek için faaliyet gösterdikleri, akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği, sınırları belirlenmiş alandır.

Teknoparkların amacı teknoloji üretmektir.​

Teknoloji üretmenin 4 temel öğesi:​

•  Araştırmacı nitelik sahibi insan gücü​
•  Yeterli bilgi birikimi​
•  Yeterli Finansal kaynak​
• Programlı bir şekilde ARGE calışması yapmak

Teknoloji üretmenin dört temel öğesi doğrultusunda teknoparkların ortak amacı:​

 Bilim ve teknoloji alanlarında yetişmiş insan gücünden yeni girişimciler yaratarak, üniversite ve Ar-Ge kuruluşlarında birikmiş, bilginin nitelikli girişimcilerin kurduğu teknoloji oryantasyonlu firmalar aracılığıyla ekonomik dönüşümünü sağlamaktır.