İşletme Türleri

A. Ekonomik Açıdan

• Mal Üreten İşletmeler

-Dayanıklı Mal

-Dayanıksız Mal

• Ticaret İşletmeleri

• Hizmet Üreten İşletmeler

B. Sermaye Sahipliği Açısından

• Özel İşletmeler

Genellikle sermayesinin tamamı veya büyük bir bölümü özel kişilere ait olan işletmelerdir.

• Kamu İşletmeleri

Türk ekonomisinde “Kamu İktisadi Teşebbüsleri” ya da kısaca “KİT” ler olarak bilinen ve uzun süredir varlıklarını sürdüren kamu işletmeleri önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizdeki KİT ler, “Kamu İktisadı Kuruluşları (KİK)” ile “İktisadi Devlet Teşekkülleri (IDT)” nin ortak adıdır.

İktisadi Devlet Teşekkülleri, sermayelerinin tamamı devlete ait, iktisadi alanda tamamen ticari esaslara göre faaliyet gösteren kamu iktisadi teşebbüsleridir. İDT’leri ticari esaslara göre faaliyette bulunurlar ve bunlar için kârlılık önde gelir.

Kamu iktisadi Kuruluşları (KİK ler), ise, sermayesinin tamamı devlete ait olan ve tekel niteliğindeki mallar ile temel mal ve hizmet üretmek ve pazarlamak üzere kurulan kamu iktisadi teşebbüsleridir. Bu kuruluşların asıl amacı, kamu hizmeti yönü ağır basan faaliyetleri yürütmek ve görevlerini yerine getirirken sosyal fayda yaratmayı ön planda tutmaktır.

C. Üretilen Mal ve Hizmet Türü Açısından

• Endüstri İşletmeleri

Genellikle fabrika, üretici firma veya imalathane vb. şekillerde gördüğümüz endüstri işletmeleri; hammadde veya yarı mamul maddeleri, diğer üretim faktörleri ile birlikte fiziksel veya kimyasal bir değişime uğratarak yeni bir mala dönüştüren işletmelerdir. Üretimin gelişmiş tekniklerle gerçekleştirildiği ve genellikle fabrikasyon sisteminin uygulandığı bu işletmelerde endüstriyel ürünler üretilmektedir.

Örnek olarak, otomobil, buzdolabı, şişe, cam, mobilya, kağıt, tekstil, konfeksiyon vb. konularında faaliyet gösteren işletmeler bu gruba girmektedir.

• Ticaret İşletmeleri

Genellikle ticaret sektöründe çalışan ve üretici işletmelerin ürettikleri mal ve hizmetleri tüketicilere aktarmak üzere toptancılık, yarı toptancılık ve perakendecilik yapan işletmelerdir. Bu işletmeler, üretilmiş olan mal ve hizmetleri herhangi bir kimyasal veya fiziksel değişime uğratmaksızın ya da kısmen bir değişime uğratarak pazarlanmasına veya tüketiciye iletilmesine aracı olurlar.

Örnek olarak gıda maddeleri, giyim, halı, mobilya, vb. her çeşit malı satan işletmeler bu grubu oluşturmaktadır

• Hizmet İşletmeleri

Hizmet üretmek veya pazarlamak üzere faaliyette bulunan işletmeler, hizmet işletmeleri olarak adlandırılmaktadır. Bu işletmeler hizmet üretmek üzere üretim faktörlerini bir araya getirirler ve kar amacıyla kurulup işletilirler. Kar amacıyla çalışan hizmet alanları ve ilgili alana yönelik örnekler şu şekilde verilebilir:

Konaklama Hizmetleri: Otel, motel, vb.

Eğlence Hizmetleri: Tiyatro, sinema, lunapark

Bakım Hizmetleri: Kuaför, kuru temizleme

Sağlık Hizmetleri: Özel hastane

Eğitim Hizmetleri: Özel okullar,

Danışmanlık Hizmetleri: Mali, dershane, hukuki danışmanlık

Sigorta ve Finansal Hiz.: Sigorta, bankacılık

Taşıma ve İletişim Hiz.: Lojistik, yolcu taşımacılığı

D. Ölçekleri Açısından

a. Cüce işletmeler

-Tek bir çalışanı bile tam gün çalıştıramayacak kadar küçük işletmelerdir.

b. Küçük işletmeler (Mikro işletmeler)

-Personel sayısı 1-5 arasında değişen işletmelerdir.

c. Orta büyüklükte işletmeler

-Personel sayısı 5-50 arasında değişen işletmelerdir.

d. Büyük işletmeler

-Personel sayısı 50-2000 arasında değişen işletmelerdir.

e. Çok büyük (dev) işletmeler

-Personel sayısı 2000’den fazla olan işletmelerdir.

E. Dünya Ekonomisi Açısından

Ulusal İşletmeler

Belirli bir ülke sınırları içinde kurulmuş ve sermayeleri o ülke vatandaşlarına veya kamuya ait olan işletmelerdir.

Uluslararası İşletmeler;

Uluslararası işletme; yabancı ülkelerde de faaliyette bulunan, sadece ticaret yapmayıp taşımacılık, haberleşme, finansal faaliyetler, portföy yatırımı, doğrudan yatırım vb. uluslararası her türlü faaliyette bulunan işletmelerdir. Uluslararası işletmeler sadece ülke içinde değil, ülke dışında da üretim, satış yapan özel ya da kamu işletmeleridir.

Bununla birlikte dışarıda sınırlı yatırımları vardır. Uluslararası işletme, merkezi bir yönetimden yararlanarak, diğer ülke pazarlarına girmeye çalışmaktadır. İşletme yönetimi, ana ülke vatandaşlarının elinde olan işletmelerdir.

Çokuluslu İşletmeler

Merkezi genellikle gelişmiş bir ülkede bulunan bir ana işletme ile, kontrolü altındaki diğer ülkelerdeki bağlı işletmelere sahip olan; doğrudan yabancı yatırım, stratejik işbirliği, uluslararası üretim, dağıtım, pazarlama konularında faaliyet gösteren, güçlü sermaye, teknoloji, yönetim, ulaşım, haberleşme ağına sahip olan, temelde özel sermayeye, nadiren kamu sermayesine dayanan, kârını maksimize etmeye çalışan işletmelerdir. Yabancı ülkelerde yatırım yapan asıl işletmeye “ana işletme”, yabancı ülkede edinilen işletmeye ise, “yavru işletme” ya da “şube” adı verilmektedir.