Hipparkos

Hipparkos Bitinya’nın Nikaia kentinde doğmuş ve muhtemelen Yunanistan’ın Rodos adasında ölmüştür. MÖ 162 ile 127 yılları arasında aktif olarak çalışan bir astronom olduğu bilinmektedir.

Hipparkos en büyük antik astronomi gözlemcisi ve bazılarına göre de antik çağın en büyük astronomu olarak kabul edilir. Güneş ve Ay’ın hareketine dair niceliksel ve doğru modelleri günümüze ulaşan ilk kişidir. Bunun için kesinlikle Babilliler ve Atinalı Meton (MÖ beşinci yüzyıl), Timocharis, Aristyllus, Samoslu Aristarchus ve Eratosthenes ve diğerleri tarafından yüzyıllar boyunca biriktirilen gözlemlerden ve belki de matematiksel tekniklerden yararlanmıştır.

Trigonometriyi geliştirmiş , trigonometrik tablolar oluşturmuş ve küresel trigonometrinin çeşitli problemlerini çözmüştür. Güneş ve ay teorileri ve trigonometrisi ile güneş tutulmalarını tahmin etmek için güvenilir bir yöntem geliştiren ilk kişi olabilir.

Diğer tanınmış başarıları arasında Dünya’nın presesyonunun keşfi ve ölçümü, batı dünyasından bilinen ilk kapsamlı yıldız kataloğunun derlenmesi ve muhtemelen usturlabın yanı sıra yıldız kataloğunu oluştururken kullanmış olabileceği astronomik kürenin icadı yer almaktadır.


Eksen eğikliğine bağlı olarak Dünya’nın ekliptik düzlemi üzerinde eğilip doğrulması esnasında devinim göstererek aynı zamanda uzayda kesik bir koni oluşturması presesyon hareketi olarak tanımlanır. 26.000 yılda bir presesyon hareketi tam bir döngü şeklinde gerçekleşir.


İkinci ve üçüncü yüzyıllarda, Bithynia’da onuruna onun adını taşıyan ve onu bir yerküre ile gösteren sikkeler yapılmıştır.

Hipparkos’un doğrudan çalışmalarının nispeten az bir kısmı modern zamanlara ulaşmıştır. En az on dört kitap yazmış olmasına rağmen, yalnızca Aratus’un popüler astronomi şiiri üzerine yazdığı yorum sonraki kopyacılar tarafından korunmuştur. Hipparkhos hakkında bilinenlerin çoğu birinci yüzyılda Strabon’un Coğrafya’sı ve Plinius’un Doğa Tarihi’nden; Batlamyus’un ikinci yüzyıldaki Almagest’inden ve dördüncü yüzyılda Pappus ve İskenderiyeli Theon’un Almagest üzerine yorumlarında ona yaptıkları ek atıflardan gelmektedir.

Hipparkhos’un korunmuş tek eseri Eudoxus ve Aratus’un Phaenomena’ları Üzerine Yorum’dur (Yunanca: Τῶν Ἀράτου καὶ Εὐδόξου φαινομένων ἐξήγησις). Bu, Eudoxus’un eserine dayanarak Aratus’un popüler bir şiiri üzerine iki kitap şeklinde oldukça eleştirel bir yorumdur. Hipparkhos ayrıca, görünüşe göre on dört kitaptan bahseden, ancak yalnızca sonraki yazarların referanslarından bilinen başlıca eserlerinin bir listesini yapmıştır. Ünlü yıldız kataloğu Batlamyus’unkine eklenmiştir ve Batlamyus’un yıldızlarının boylamlarından iki ve üçte iki derece çıkarılarak neredeyse mükemmel bir şekilde yeniden oluşturulabilir. İlk trigonometrik tablo görünüşe göre Hipparkos tarafından derlenmiştir ve bu nedenle günümüzde “trigonometrinin babası” olarak bilinmektedir.

Daha önceki Yunan astronomlar ve matematikçiler bir dereceye kadar Babil astronomisinden etkilenmişlerdir, örneğin Metonik döngü ve Saros döngüsünün dönem ilişkileri Babil kaynaklarından gelmiş olabilir. Hipparkos, Babil astronomi bilgi ve tekniklerini sistematik olarak kullanan ilk kişi gibi görünmektedir. MÖ 4. yüzyılda Eudoxus ve MÖ 3. yüzyılda Timocharis ve Aristillus ekliptiği 60 yaydakikalık 360 parçaya (derecelerimiz, Yunanca: moira) bölmüştü ve Hipparkos bu geleneği sürdürmüştür. Bu bölünmenin matematikteki tüm daireler için kullanılması ancak Hipparkos’un zamanında (MÖ 2. yüzyıl) gerçekleşmiştir (muhtemelen Hipparkos’un çağdaşı Hypsikles tarafından). Buna karşın Eratosthenes (MÖ 3. yüzyıl) bir daireyi 60 parçaya bölen daha basit bir seksajimal sistem kullanmıştır. Hipparkhos ayrıca 2° veya 2,5°’ye (‘büyük kübit’) eşdeğer olan Babil astronomik kübit birimini (Akadca ammatu, Yunanca πῆχυς pēchys) benimsemiştir.

Hipparkos muhtemelen Babil astronomik gözlemlerinin bir listesini derlemiştir; astronomi tarihçisi Gerald J. Toomer, Batlamyus’un Almagest’teki tutulma kayıtları ve diğer Babil gözlemleri hakkındaki bilgisinin Hipparkos tarafından yapılan bir listeden geldiğini öne sürmüştür. Hipparkos’un Babil kaynaklarını kullandığı, Batlamyus’un ifadeleri nedeniyle her zaman genel bir şekilde bilinmektedir, ancak Hipparkos’un günümüze ulaşan tek metni, Hipparkos’un bilgisinin (kübit ve parmak birimlerini, derece ve dakikaları ya da saat yıldızları kavramını kullanması gibi) Babil uygulamalarına dayanıp dayanmadığına karar vermek için yeterli bilgi sağlamamaktadır.

Genel içinde yayınlandı

Yorum bırakın