BRICS

BRICS, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’dan oluşan dünya ekonomilerinin 2010 yılında Güney Afrika’nın selefi BRIC’e eklenmesiyle oluşan bir gruptur. Orijinal kısaltma olan “BRIC” ya da “the BRICs”, 2001 yılında Goldman Sachs ekonomisti Jim O’Neill tarafından 2050 yılına kadar küresel ekonomiye toplu olarak hakim olacağını öngördüğü hızlı büyüyen ekonomileri tanımlamak için ortaya atılmıştır.

BRICS, dünya yüzölçümünün yaklaşık %27’sini ve küresel nüfusun %42’sini kapsamaktadır. Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin nüfus, yüzölçümü ve GSYİH (PPP) açısından dünyanın en büyük on ülkesi arasında yer almaktadır ve son üçü yaygın olarak mevcut süper güçler olarak kabul edilmekte ya da halen gelişmekte olan ülkelerdir. Beş ülke de G20 üyesidir ve toplam nominal GSYİH’leri 28 trilyon ABD Doları (gayrisafi dünya hasılasının yaklaşık %27’si), toplam GSYİH’leri (SAGP) yaklaşık 57 trilyon ABD Doları (küresel GSYİH SAGP’nin %33’ü) ve toplam dış rezervleri tahmini 4,5 trilyon ABD Dolarıdır (2018 itibariyle).

BRICS başlangıçta yatırım fırsatlarını vurgulamak amacıyla kurulmuş olup resmi bir hükümetler arası örgüt değildi. Ancak 2009’dan bu yana giderek daha uyumlu bir jeopolitik blok haline gelmişlerdir ve hükümetleri her yıl resmi zirvelerde bir araya gelerek çok taraflı politikaları koordine etmektedir. BRICS arasındaki ikili ilişkiler esas olarak müdahale etmeme, eşitlik ve karşılıklı fayda temelinde yürütülmektedir. BRICS ülkeleri, önde gelen gelişmiş ekonomilerden oluşan G7 bloğuna karşı jeopolitik bir rakip olarak görülmekte ve Yeni Kalkınma Bankası, BRICS Şarta Bağlı Rezerv Düzenlemesi, BRICS ödeme sistemi, BRICS Ortak İstatistik Yayını ve BRICS sepet rezerv para birimi gibi rakip girişimleri açıklamışlardır. Grup 2022’den bu yana üyeliğini genişletmeye çalışmış ve gelişmekte olan bazı ülkeler de katılmaya ilgi duyduklarını ifade etmişlerdir.

BRICS Zirveleri
Aşağıda geçmiş BRIC/BRICS zirvelerinin tarihleri ve yerleri ile birlikte mevcut olduğunda resmi web sitelerine bağlantılar, her zirveden bildiriler veya deklarasyonlar yer almaktadır.

1. BRICS Zirvesi – Ortak Bildiri 16 Haziran 2009, Yekaterinburg, Rusya : Zirvede o dönemde yaşanmakta olan küresel durgunluk, devletler arasında gelecekteki işbirliği ve ticaret konuları ele alınmıştır. Tartışılan spesifik konulardan bazıları gıda, ticaret, iklim ticareti ve uluslar için güvenlikti. Gelecek vaat eden pazarlar için daha etkili bir rol ve temsil çağrısında bulundular. O dönemde Güney Afrika’nın henüz BRICS örgütüne kabul edilmediğini hatırlatalım.
2. BRICS Zirvesi – Ortak Açıklama 16 Nisan 2010, Brasilia, Brezilya : İkinci zirvede küresel durgunluk ve nasıl toparlanılacağı konuşulmaya devam edilmiştir. IMF, iklim değişikliği ve devletler arasında işbirliği oluşturmanın daha fazla yolu üzerine görüşmeler gerçekleştirilmiştir.
3. BRICS Zirvesi – Sanya Deklarasyonu 14 Nisan 2011, Sanya, Çin : Bu zirve, BRIC ülkelerinin yanı sıra Güney Afrika’yı da içeren ilk zirvedir. Üçüncü zirvede ülkelerin küresel ve iç ekonomileri tartışılmıştır.
4. BRICS Zirvesi – Delhi Deklarasyonu 29 Mart 2012, Hindistan, Yeni Delhi : BRICS Cable, BRICS ülkeleri arasında telekomünikasyonu taşıyan fiber optik denizaltı iletişim kablo sistemini duyurmuştur. Dördüncü zirvede örgütün küresel durgunluktan nasıl kazançlı çıkabileceği ve ekonomilerine yardımcı olmak için bundan nasıl faydalanabilecekleri tartışılmıştır. BRICS’in amacı küresel güçlerini arttırmak ve devletleri için yeterli kalkınmayı sağlamak olmuştur.
5. BRICS Zirvesi – eThekwini Deklarasyonu 26-27 Mart 2013, Durban, Güney Afrika : Beşinci zirvede Yeni Kalkınma Bankası önerisi ve Koşullu Rezerv Anlaşması ele alınmıştır. BRICS ayrıca İş Konseyi ve Düşünce Kuruluşları Konseyi’ni de duyurmuştur.
6. BRICS Zirvesi – Fortaleza Deklarasyonu 14-16 Temmuz 2014, Fortaleza, Brezilya : BRICS Yeni Kalkınma Bankası ve BRICS Koşullu Rezerv Düzenlemesi anlaşmaları imzalanmıştır. BRICS üyeleri birbirleriyle siyasi koordinasyon, kalkınma ve ekonomik büyüme konularında görüş alışverişinde bulunmuşlardır. Fortaleza Deklarasyonu ve Eylem Plânı oluşturulmuştur.
7. BRICS Zirvesi – Ufa Deklarasyonu 8-9 Temmuz 2015, Ufa, Rusya Dış : SCO-EAEU ile ortak zirve. Yedinci zirvede küresel, ekonomik sorunlar ve üye devletler arasında işbirliğini geliştirmenin daha iyi yolları ele alınmıştır.
8. BRICS Zirvesi – Goa Deklarasyonu 15-16 Ekim 2016, Goa, Hindistan : BIMSTEC ile ortak zirve. Sekizinci BRICS zirvesinde terörle mücadele, ekonomi ve iklim değişikliği gibi konular tartışılmıştır. BRICS ayrıca ilişkilerini güçlendirmek umuduyla Goa Deklarasyonu ve Eylem Planını yayınlamıştır.
9. BRICS Zirvesi – Xiamen Deklarasyonu 3-5 Eylül 2017 Xiamen, Çin : EMDCD ile ortak zirve. Dokuzuncu zirve BRICS için parlak bir gelecekten ve hedeflerinin ne olduğundan bahsedilen bir etkinlik olmuştur. Zirvede uluslararası ve bölgesel konular ele alınmış ve tartışılmıştır.
10. BRICS Zirvesi – Johannesburg Deklarasyonu Johannesburg, Güney Afrika, 26 Temmuz 2018 : Onuncu zirvede üyeler yükselen endüstrilerini ele almışlardır. Böylece endüstri pazarından daha büyük bir dilim koparabileceklerini ummuşlardır.
11. BRICS Zirvesi – Brasilia Deklarasyonu Brasilía, Brezilya, 14 Kasım 2019 : On birinci zirvede BRICS’in bilim ve inovasyon alanlarındaki gelişmeler ele alınmıştır. Öncelikle teknoloji ve dijital para birimi geliştirilmeye çalışılmıştır. Hem uluslararası hem de ülke içinde uyuşturucu kaçakçılığı ve organize suçların durdurulmasına yardımcı olmak için karşılıklı anlaşmalar yapılmıştır.
12. BRICS Zirvesi – Moskova Deklarasyonu 17 Kasım 2020 Moskova, Rusya (sanal olarak düzenlenmiştir) : Şangay İşbirliği Örgütü ile ortak zirve. BRICS üyesi ülkelere, her bir ülke halkı için daha iyi yaşam standartları ve yaşam kalitesinin geliştirilmesine yardımcı olmak üzere karşılıklı bir anlaşma üzerinde mutabık kalınması. Barış, ekonomi ve kültürel toplumsal konulara odaklanma planları.
13. BRICS Zirvesi- Yeni Delhi Deklarasyonu 9 Eylül 2021 Yeni Delhi, Hindistan (sanal olarak düzenlenmiştir): BRICS ülkelerinin Covid sonrası küresel toparlanmada oynayabileceği öncü rolün altını çizen Hint Başbakanı, ‘Dirençli, Yenilikçi, Güvenilir ve Sürdürülebilir Bir Şekilde Geri Dönüş’ sloganı altında BRICS işbirliğinin arttırılması çağrısında bulunmuştur.
14. BRICS Zirvesi- Pekin Deklarasyonu 23 Haziran 2022 Pekin, Çin (sanal olarak düzenlenmiştir): Zirvedeki önemli bir gelişme de sepet tipi yeni bir rezerv para biriminin oluşturulmasıydı. ABD dolarına meydan okuyan bu para birimi BRICS para birimlerini bir araya getirmekte ve değerli metallerle desteklenmektedir.
15. BRICS Zirvesi- Johannesburg Deklarasyonu 23 Ağustos 2023 Johannesburg, Güney Afrika : Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri bloğa katılmaya davet edilmiştir. Tam üyelik 1 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Finansal Yapı

BRICS’in finansal mimarisi Yeni Kalkınma Bankası (NDB) ve Koşullu Rezerv Düzenlemesinden (CRA) oluşmaktadır. Bu bileşenler 2014 yılında antlaşmaya bağlanmış ve 2015 yılında aktif hale gelmiştir.

Yeni Kalkınma Bankası

Resmi olarak BRICS Kalkınma Bankası olarak anılan Yeni Kalkınma Bankası (NDB), beş BRICS ülkesi tarafından işletilen çok taraflı bir kalkınma bankasıdır. Bankanın öncelikli kredi odağı, yıllık 34 milyar dolara kadar kredi verme yetkisi olan altyapı projeleridir. Güney Afrika, bankanın Afrika’daki merkezine ev sahipliği yapmaktadır. Başlangıç sermayesi 50 milyar dolar olan bankanın serveti zaman içinde 100 milyar dolara çıkarılmıştır. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika başlangıçta toplamı 50 milyar dolara çıkarmak için 10’ar milyar dolar katkıda bulundu. 2020 itibariyle, yaklaşık 15 milyar dolar değerinde 53 proje devam ediyordu. 2021’de Bangladeş, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Uruguay NDB’ye katılmıştır.

BRICS Koşullu Rezerv Düzenlemesi

BRICS Şarta Bağlı Rezerv Düzenlemesi (CRA), küresel likidite baskılarına karşı koruma sağlamaya yönelik bir çerçevedir. Buna, üyelerin ulusal para birimlerinin küresel finansal baskılardan olumsuz etkilendiği para birimi sorunları da dahildir. Hızlı ekonomik liberalleşme yaşayan gelişmekte olan ekonomiler, artan ekonomik dalgalanmalardan geçerek belirsiz bir makroekonomik ortam yaratmıştır. CRA, Uluslararası Para Fonu (IMF) ile rekabet halindedir. Yeni Kalkınma Bankası ile birlikte, artan işbirliğinin bir örneğidir. BRICS ülkeleri tarafından 2015 yılında kurulmuştur. Yasal dayanağı, Temmuz 2014’te Fortaleza’da imzalanan BRICS Koşullu Rezerv Düzenlemesinin Kurulması Anlaşması ile oluşturulmuştur. BRICS CRA Yönetim Konseyi ve Daimi Komitesi’nin 4 Eylül 2015 tarihinde Ankara, Türkiye’de yapılan açılış toplantıları ile Temmuz 2015’teki 7. BRICS zirvesinde ilan edilen tüm BRICS ülkeleri tarafından onaylanarak yürürlüğe girmiştir.

BRICS Ödeme Sistemi

2015 yılında Rusya’da düzenlenen BRICS zirvesinde BRICS ülkelerinin bakanları SWIFT sistemine alternatif olacak bir ödeme sistemi için istişarelere başladı. Belirtilen hedef, ulusal para birimlerinde ödemelere geçilmesiydi. Rusya Merkez Bankası, SWIFT sisteminde aksaklıklar olması durumunda yedekleme ve fazlalık olarak ana faydaları vurguladı. Çin de SWIFT’e alternatif olarak kendi Sınır Ötesi Bankalar Arası Ödeme Sistemini kurmuştur; bu sistem dünya çapındaki finansal kurumların finansal işlemler hakkında bilgi gönderip almasını sağlamaktadır. Hindistan’ın da Rusya SPFS ve Brezilya Pix gibi alternatif Yapılandırılmış Finansal Mesajlaşma Sistemi (SFMS) bulunmaktadır.

Potansiyel Ortak Para Birimi

BRICS ülkeleri, 2023 yılında Güney Afrika’da yapılacak BRICS zirvesinde yeni bir ortak para birimi veya benzerinin fizibilitesini incelemeyi taahhüt etmiştir. Adil ve daha kolay uluslararası ticaretin yanı sıra işlem maliyetlerinde büyük bir azalma, ülkelerin bir para birimi birliği oluşturmasının nedenlerinden bazıları olacaktır.