Uluslararası Çevre

Uluslararası çevre küreselleşmenin bir sonucu olarak büyük önem kazanmıştır. Dış genel çevreyi oluşturan tüm unsurlar uluslararası çevredeki oluşumlar ve değişimler açısından incelenmeli ve değerlendirilmelidir.

– Mevcut piyasalardaki değişimler

– Yeni gelişen ülkelerarası piyasalar,

– Etki alanı geniş ve dönüştürücü etkiye sahip siyasal, kültürel ve ekonomik olaylar,

– Dış ticaret üzerindeki engellerin kaldırılması adına kurulan ülkeler ve bölgeler arası bloklar ve işbirlikleri,

– Uluslararası ticarette etkili kurum, kuruluş ve antlaşmalar, teşvik ve engeller sayılabilir.

Küreselleşmenin sebepleri ise şunlardır:

a. Sosyal, siyasal ve ekonomik faaliyetlerin siyasi sınırları aşarak uluslararası bölgelere ve kıtalara yayılması

b. Ticaret, finans, yatırım vb. alanlarda birbirine bağımlılığın yaygınlaşması

c. Fikirlerin, bilginin, kapitalin, emtianın ve insanların ve dolayısıyla işgücünün dolaşımının iletişim teknolojileri ve ulaşım imkânlarının artması ile daha kolay hale gelmesi

d. Dünyanın herhangi bir yerinde gerçekleşen olayın etki alanının küresel ölçekte olması

Devletler tarafından yapılan anlaşmalar çerçevesinde kurulan ancak kendilerini oluşturan devletlerden farklı ve sürekli bir yapıya sahip organizasyonlar

Örgütlerin temel amacı; belirli bir alanda devletlerin uyacağı kurallar, yöntemler, fonksiyonlar ve temayüller oluşturmaktır. Devletler, çözümü global veya bölgesel işbirliği gerektiren sorunların çözümü için örgütlü hareket etme gereksinimindedir.

Birleşmiş Milletler kendini “adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslar arasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş küresel bir kuruluş” olarak tanımlamaktadır.

Organizasyon yapısı Genel Kurul, Genel Sekreterlik, Güvelik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Uluslararası Adalet Divanı ve bağlı kuruluşlardan oluşmaktadır.

Sıra	Kuruluşun Adı	Uluslararası Kısaltması	Merkez	Kuruluş Yılı
1	Gıda ve Tarım Örgütü	FAO	Roma, İtalya	1945
2	Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü	ICAO	Montreal, Kanada	1947
3	Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu	IFAD	Roma, İtalya	1977
4	Uluslararası Çalışma Örgütü	ILO	Cenevre, İsviçre	1919
5	Uluslararası Denizcilik Örgütü	IMO	Londra, Birleşik Krallık	1948
6	Uluslararası Para Fonu	IMF	Washington DC, Amerika Birleşik Devletleri	1945
7	Uluslararası Telekomünikasyon Birliği	ITU	Cenevre, İsviçre	1947
8	Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü	UNESCO	Paris, Fransa	1946

Sıra	Kuruluşun Adı	Uluslararası Kısaltması	Merkez	Kuruluş Yılı
9	Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü	UNIDO	Viyana, Avusturya	1967
10	Dünya Turizm Örgütü	UNWTO	Madrid, İspanya	1974
11	Dünya Posta Örgütü	UPU	Bern, İsviçre	1947
12	Dünya Bankası Grubu	WBG	Washington DC, ABD	1945
13	Dünya Sağlık Örgütü	WHO	Cenevre, İsviçre	1948
14	Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü	WIPO	Cenevre, İsviçre	1974
15	Dünya Meteoroloji Örgütü	WMO	Cenevre, İsviçre	1950

BM’ye bağlı kuruluşların yanında fonlar ve programlar da bulunmaktadır. BM Kalkınma Programı, 170 ülkede faaliyet göstermekte ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin gerçekleştirilmesi konusunda çalışmalarda bulunmaktadır.

Bunun yanında BM Çevre Programı, BM Nüfus Fonu, BM İnsan Yerleşimleri Programı, BM Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Dünya Gıda Programı yine BM bünyesinde faaliyetlerini sürdürmektedir.

BM ile ilişkili olarak görevini sürdüren Nükleer Test Yasağı Anlaşmasına Hazırlık Komisyonu, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, Uluslararası Göç Örgütü, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü, BM İklim Değişikliği Sekreterliği ve Dünya Ticaret Örgütü bulunmaktadır.

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT)

Bu anlaşmaların dayandığı dört temel ilke bulunmaktadır.

Bunlar:

a. En Çok Kayırılan Ülke Kuralı

b. Fiyat Mekanizmasına Sadakat Kuralı

c. Ticaret Savaşına Muhalefet Kuralı

d. Ticaret Kısıtlamalarını Tedricen Azaltma Kuralı

DTÖ’nün temel işlevleri şunlardır:

Çok taraflı ticaret görüşmelerini yönetmek ve görüşme sonrası varılan mutabakatların uygulanmasını sağlamak

Ticari anlaşmazlıkların giderilmesi noktasında çözüm aramak

Ulusal ticaret politikalarını denetlemek ve bu amaçlarla küresel ekonomik politikaların belirlenmesinde görevli uluslararası diğer kuruluşlarla işbirliğine gitmek

Anlaşmazlığa düşen tarafların her biri için temyiz yoluna gitme olanağı sağlamak

Çok taraflı çevre anlaşmaları, sürdürülebilir kalkınma, uluslararası piyasalara giriş, özellikle gelişmekte olan ülkelere yapılan ihracatın genişletilmesi, ulusal sınırlar dâhilinde ticareti yasaklanan malların ticareti konularında çalışma yapmak

Ambalaj, etiket ve diğer dönüşümlü malzemelerin ticaretle ilgili mevzuatlarının birbiri ile uyumlu olmasının sağlanması

Uluslararası Para Fonu (IMF),  1945’te kurulmuş, merkezi Washington D.C.’de bulunan ve global küresel işbirliğini geliştirmek, finansal istikrarı temin etmek, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, yüksek istihdamı ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi desteklemek ve yoksulluğu azaltmak amacıyla çalışan 189 üye ülkenin oluşturduğu bir örgüttür. 2019 yılından bu yana direktörlüğünü Kristalina Georgieva yürütmektedir.

Fonun genel amaçları şunlardır:

Uluslararası ticaretin dengeli şekilde gelişmesine üye devletlerin tam istihdama ve yüksek büyüne hızına ulaşmasına imkân hazırlamak

Ödemeler dengesi güçlüklerinin çözümünde yardımcı olmak

Kambiyo istikrarını korumak ve tek taraflı devalüasyonlara engel olmak

Çok taraflı dış ödemeler sisteminin kurulmasını sağlamak

Üye ülkeler fona katkı sağlamakta böylelikle ödeme güçlüğü çeken diğer üye ülkelere borç verilebilmektedir. 2016 itibari ile fonda 477 milyar SDR (Special Drawing Right / Özel Çekme Hakkı) bulunmaktadır.

Özel Çekme Hakkı (SDR), 1969 yılında Bretton Woods sabit kur rejimini desteklemek amacýyla en yaygın iki rezerv varlığın (Amerikan Doları ve altın) yetersiz kalması sonucu oluşturulmuştur. IMF’ye üye ülkelere IMF kotaları nispetinde Özel Çekme Hakkı tahsis edilir. Günümüzde SDR’nin asıl işlevi, IMF’nin hesap birimi olmasıdır. SDR bir para birimi veya IMF’den olan bir alacak değildir. SDR daha çok, IMF üyelerinin serbestçe kullanılabilen para birimlerine ilişkin bir talepte bulunma hakkıdır. SDR’nin başlangıç değeri 0,888671 gram saf altın olarak belirlenmiştir.

İşlevleri:

a. Ekonomik istikrarsızlık yaşayan ve dış ödemeler bilançosu açık veren ülkelere kredi sağlamak

b. Uluslararası parasal ilişkilerin gelişmesini sağlamak

c. Üyelerin uluslararası ticari bankalara veya resmi kuruluşlara olan ödenemeyen borçlar konusunda taraflar arasında aracılık yapmak

d. Üye ülkelerdeki yapısal uyum politikalarını desteklemek

e. Dış ticaret ve kambiyo rejimlerinin rasyonel ve liberal hale getirilmesinde teknik yardımda bulunmak

f. Üyeler arasında daha liberal politikaların benimsenmesini sağlamak

Washington Konsensüsü olarak da bilinen bu yapısal şartlar şu şekilde sıralanabilir:

Kemer sıkma politikası (Austerity) olarak da bilinen harcamaların kısılması ya da vergilerin artırılması ya da her ikisinin birleşimi

Ekonomik çıktıların dolaysız ihracat ve kaynak çıkarımı üzerine yoğunlaşması

Para birimlerinin devalüasyonu

Ticaretin liberalleştirilmesi, ithalat ve ihracat kısıtlamalarının kaldırılması

Yerel menkul kıymetler borsaları açarak direkt yabancı yatırımın desteklenmesi yoluyla yatırımların istikrarının sağlanması

Bütçeyi dengede tutmak

Fiyat kontrolleri ve devletin verdiği sübvansiyonların kaldırılması

Kamuya ait şirketlerin özelleştirilmesi ya da varlıklarının satış yoluyla azaltılması

Yabancı yatırımcıların haklarının iyileştirilmesi

Hükümetlerin güçlendirilmesi ve yolsuzlukla mücadele

Ekonomik entegrasyon, dış ticaretin önündeki engelleri kaldırarak, üye ülkelerin ekonomilerini birbirine yakınlaştıran ve bu ekonomilerin işbirliğini güçlendiren bir süreçtir. Bu süreç içerisinde ülkeler arasındaki refah ticaretin entegrasyonu, ülkeler arasında üretim faktörlerinin dolaşımını kolaylaştıran faktör entegrasyonu, ulusal ekonomik politikalarının uyumlulaştırılması yoluyla politik entegrasyon ve tüm bunların birleştirilmesi sonucu olarak tam entegrasyonu şeklinde cereyan eder.

Statik Etkiler

Ticaret yaratıcı etki

Ticaret saptırıcı etki

Dinamik Etkiler

Rekabetin artması

Pazarın genişlemesi sonucu ölçek ekonomisinden faydalanma

Rekabet ve genişleyen pazar sonucu yatırımların artması

Dışsal ekonomilerin oluşması

Kaynak etkinliğinin sağlanması

Döviz tasarrufu yaratması

Amerika’da: Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (LAFTA 1980 sonrasýnda LAIA adını almıştır.), Cartagena Anlaşması ile 1969’da kurulmuş olan AND Paktı, Merkezi Amerika Ortak Pazarı (CACM), Karayip Ülkeleri Topluluğu (CARICON), Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA), Brezilya, Arjantin, Paraguay ve Uruguay arasýnda 1991’de imzalanan (MERCOSUR).

Afrika’da: Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Merkezi Afrika Gümrük ve Ekonomik Birliği (UDEAC), Fas, Tunus ve Cezayir arasında kurulan Siyasi ve Ekonomik İbirliği Teikilatı (MAGREB).

Avrupa’da: Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA), Avrupa Birliği (AB), Kuzey Avrupa Ülkeleri Topluluðu (NC), Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi (KEÝB), Bağımsız Devletler Topluluğu ve Baltık Gümrük Birliği (BDT).

Asya’da: Güney Doğu Asya Ulusları Birliği (ASEAN), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO), Körfez İşbirliği Konseyi (GCC), Mısır, Suriye Ürdün ve Lübnan arasýnda ekonomik ve siyasal amaçlı (MAŞREK).

Teoride ekonomik entegrasyonun başarı koşulları genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

Ekonomik alanın büyüklüğü ve ülke sayısı

Ülkelerin ekonomilerinin ve rekabet güçlerinin birbirine yakın olması

Birlik öncesi uygulanan tarifelerin yüksekliği (entegrasyon durumunda ticaret yaratma etkisini artırır)

Ülkelerin arz ve talep esnekliklerinin yüksek olması,

Ülkelerin coğrafi olarak birbirlerine yakın olması,

Ülkelerin birbirlerinin ürünlerine yönelik talebin şiddetinin yüksek olması,